Là một vùng quê văn hiến nằm bên dòng sông Tô Lịch, nơi đây có lịch sử phát triển trên dưới 2.000 năm và là nơi địa linh nhân kiệt, có truyền thống về võ công: tiêu biểu như Võ Tướng Phạm Tu (476 - 545); về thiền học: có Sư Tổ Vĩnh Nghiêm (1840 - 1939). Đặc biệt, truyền thống về văn nghiệp tiêu biểu nhất là thầy Chu Văn An, người được tôn là vị Quốc sư - bậc thầy của muôn đời, vị Hiệu trưởng đầu tiên của Quốc Tử Giám - Triều Trần.
Phát huy truyền thống lịch sử, văn hóa và phong trào học tập ở địa phương, Trường cấp 1-2 Thanh Liệt đã không ngừng trưởng thành và phát triển. Những năm đầu thành lập chỉ có 3 lớp với 5 giáo viên, cơ sở vật chất thiếu thốn, chủ yếu nhờ vào nhà dân để có các phòng học tạm. Năm học 1989-1990, trường được tách ra thành 2 trường: cấp 1 và cấp 2, trường cấp 2 được gọi là Trường phổ thông cấp 2 Thanh Liệt. Năm 1996, trường được đổi thành tên gọi hiện nay là Trường THCS Thanh Liệt.
Trải qua hơn 50 năm xây dựng và phát triển, cùng với sự quan tâm của các cấp chính quyền huyện Thanh Trì, sự hỗ trợ tích cực của Phòng Giáo dục và Đào tạo, trường đã được xây dựng lại trên một khuôn viên khá đẹp, khang trang và hiện đại nằm cạnh tuyến đường 25m, sát với khu công viên tưởng niệm thầy Chu Văn An. Năm học 2016-2017, Trường THCS Thanh Liệt có 26 lớp với 1.095 học sinh.
Là một ngôi trường có truyền thống dạy tốt – học tốt, vì vậy Ban Giám hiệu bao giờ cũng đặt vấn đề chất lượng giáo dục lên hàng đầu. Để làm tốt công tác này, trước tiên, nhà trường đi sâu sát trong chỉ đạo chuyên môn cũng như công tác giáo dục đạo đức học sinh. Thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, từ năm học 2012-2013 đến nay, nhà trường thường xuyên chỉ đạo các tổ, nhóm thực hiện 100% các tiết dạy đều có đồ dùng dạy học. Đặc biệt, tập trung ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và giảng dạy, hầu hết các tổ chuyên môn đều có nhiều tiết dạy bằng giáo án điện tử và những tiết học này đã thực sự gây hứng thú cho cả thầy và trò…
Nhờ đó, nhiều năm qua trường đã đạt được kết quả tốt: tỉ lệ học sinh tốt nghiệp hàng năm trung bình 98-99%, tỉ lệ học sinh vào trường THPT công lập đạt 70% trở lên; kết quả thi học sinh giỏi các cấp từ năm học 2012-2013 đến nay trường có 19 học sinh đạt giải, trong đó có 1 giải Nhất, 4 giải Nhì, 5 giải Ba, 9 giải Khuyến khích... Trong 4 năm qua, nhà trường đã có 149 đ/c giáo viên được công nhận là giáo viên giỏi cấp trường; 20 cán bộ, giáo viên đạt giáo viên giỏi cấp huyện và 3 giáo viên đạt giáo viên giỏi cấp Thành phố. Không chỉ trong giảng dạy, học tập mà trong các hoạt động thể dục - thể thao, văn nghệ trường cũng luôn đạt giải cao.....
Công tác Đội và phong trào thiếu nhi là mặt mạnh của trường THCS Thanh Liệt. Liên đội luôn dẫn đầu trong các hoạt động Đoàn Đội của Huyện và thành phố, nhiều năm liên tục đạt danh hiệu Liên đội xuất sắc, nhận bằng khen của Trung ương Đoàn và Hội đồng Đội về Hoàn thành xuất sắc công tác Đội...
Công tác xây dựng Đảng, xây dựng đoàn thể vững mạnh luôn được tập thể Ban Giám hiệu và cán bộ, giáo viên nhà trường chú trọng thực hiện. Nhờ vậy chi bộ nhà trường nhiều năm liên tục đạt “Chi bộ trong sạch - vững mạnh”. Công đoàn nhà trường liên tục đạt “Công đoàn vững mạnh” của huyện. Tiếp tục truyền thống của tuổi trẻ Nguyễn Huệ, Chi đoàn luôn giữ danh hiệu “Chi đoàn vững mạnh”.
Năm học 2014-2015, trường được công nhận đạt chuẩn quốc gia, liên tục hai năm học 2014-2015 và 2015-2016, trường được UBND TP. Hà Nội công nhận là “Tập thể lao động xuất sắc”, nhiều cá nhân cán bộ quản lý và giáo viên được công nhận là Chiến sỹ thi đua. Với sự đoàn kết nhất trí cao, sự nỗ lực không ngừng của mỗi cá nhân, năm học này trường THCS Thanh Liệt tin tưởng sẽ gặt hái những kết quả tốt đẹp hơn nữa để xứng danh của quê hương Vạn thế sư biểu Tiên triết Chu Văn An.